Κριτική Θωμά Στραβέλη

Οι Εικαστικές Συνθέσεις του Βασίλη Καποδίστρια

                                      του Θωμά Στραβέλη

                                              συγγραφέα – πανεπιστημιακού

          Η πεποίθηση ότι η μελέτη της φύσης συμβάλλει στην πνευματική και υλική ανύψωση ενός λαού, ωθεί τον Βασίλη Καποδίστρια να μας δώσει, μέσα από τις εικονιστικές του συνθέσεις, μία φυσική περιγραφή του κόσμου, που τον περιβάλλει, νοουμένου ως σύνολο αντικειμένων, που υπάρχουν γύρω του. Ο ζωγράφος προσπαθεί να δείξει (και ν’ αναδείξει) την ταυτόχρονη δράση της τεράστιας αλυσίδας δυνάμεων, που εμψυχώνουν τη φύση. Δυνάμεων που, σύμφωνα με ορισμένους νόμους, δρουν με αρμονία και συνάφεια μεταξύ τους, παρά την άπειρη ποικιλομορφία των φαινομένων.

          Ο Βασίλης Καποδίστριας, συνθέτοντας τους πίνακές του, αντιπαραθέτει την εικαστική στην προσωπική αλήθεια, που είναι στο βάθος η συμφωνία με τη φύση, λαμβανομένη ως αντικείμενο παρατήρησης και φαντασίας. Μας δίνει μάλιστα την εντύπωση πως διακρίνει τρις μορφές αλήθειας: Αλήθεια της φαντασίας, ιδεώδης αλήθεια και αλήθεια της πρακτικής δράσης.

          Ο Βασίλης Καποδίστριας είναι ένα πλάσμα άδον, που ενώνει τη σκέψη με τη μουσική, την ύλη με το πνεύμα, τον άνθρωπο με τη φύση. Καταφεύγει στις ήρεμες και φωτεινές περιοχές της ζωγραφικής για να λύσει το αίνιγμα των μορφών και της μετουσίωσής τους σε τέχνη. Η βιωματική εμπειρία είναι ένα βαθύ ένστικτο, που παρέχει η φύση και είναι ανάλογο με το ένστικτο της υϊκής αγάπης. Είναι, τελικά, ένα φυσικό γεγονός, που αντιστοιχεί στις πρώτες αρχές της ανθρώπινης ζωής, γεμάτο πάθος και φαντασία.

          Ό,τι η αγάπη μεταμορφώνει σε τέχνη, είναι ηθικό, και οι εικονιστικές συνθέσεις του Βασίλη Καποδίστρια συμφωνούν με την ηθική πορεία τόσο της φύσης όσο και του ανθρώπου. Και όταν φύση και άνθρωπος ταυτίζονται, συνοδοιπορούν. Ψάχνοντας στη φύση, ο Βασίλης Καποδίστριας βρίσκει αυτό που αναζητάει: τη ροή των πραγμάτων, απλών κι αγαπημένων, την παμπάλαια έκσταση. Βρίσκει τον εσώψυχο άνθρωπο, την εσωτερική φύση του, μία ζωντανή αλληλουχία, σαν ένα αναπτυσσόμενο δέντρο κι όχι ένα απολιθωμένο δάσος. Στις συνθέσεις του υπάρχει ακόμη η θάλασσα, που είναι χρόνος και νερό, κι έτσι ο ζωγράφος θυμάται πως ο χρόνος είναι μια άλλη θάλασσα, που τον πλανεύει και τον πλαντάζει, κι οι μορφές της χάνονται σαν το νερό, που αποτελεί την πρώτη αιτία κι αρχή όλων των πραγμάτων. Άλλωστε, το νερό γέννησε όλα τα ζωντανά όντα. Τα πάντα οφείλονται στο νερό. Το νερό γλιστράει σαν υδράργυρος στο χέρι, ξεφεύγει απ’ τα δάχτυλα του ζωγράφου και μεταμορφώνεται σαν τον Πρωτέα, παίρνοντας μυριάδες μορφές.

          Στον πίνακά του Ταξιδεύοντας με τον Ελύτη, ο Βασίλης Καποδίστριας δείχνει να ταξιδεύει με το νερό, με την Ελλάδα και την Ελευθερία, πλάθοντας έτσι ένα χώρο φωτεινό και πνευματικό, όπου το παρελθόν και το παρόν της σπαρασσόμενης Ελλάδας υπόσχονται ν’ ανακτήσουν μιαν ηθική ενότητα. Η Ναυκρατούσα, με τη λεία επιφάνεια και το ερυθροκίτρινο χρώμα, με έντονες λεπτομερειακές γραμμές, θυμίζει κάπως τα Ναυκρατικά αγγεία, που βρέθηκαν σε ανασκαφές στη Χίο, στην Αίγινα και στη Ρόδο, αρχαία αγγεία σε σχήμα βάρκας, που πλαίει στο αιγαίο, δείχνοντας να συντρίβει τη θεία κάθετο του ήλιου. Κι ο πίνακάς του Μουράγιο μας θυμίζει το στίχο του Σεφέρη: «Σαν έδεναν τις ψαροπούλες στα μουράγια», χώροι που φέρνουν ένα φύσημα θαλασσινού αέρα στο όνειρο φυγής των στεριανών.

          Όσο για το φως, αυτό το βλέπει ως μία εσωτερική ενατένιση της φύσης, και τη βαρύτητα σαν την εξωτερική της ενατένιση. Ο Βασίλης Καποδίστριας ξέρει πως προορισμος της φύσης είναι να οικοδομεί τον υλικό κόσμο. Ξέρει ακόμα πως ψυχή του κόσμου αυτού είναι η δύναμη, που οργώνει και συνδέει μεταξύ τους τα διάφορα φυσικά φαινόμενα και τις εικόνες. Η συνθετική προσπάθεια του Βασίλη Καποδίστρια, μέσα από μία ποικιλία προσωπικών μύθων, βιωμάτων, συμβόλων και υπαρξιακών συγκρούσεων καταλήγει σ‘ ένα είδος φυσικής ανθρωπολογίας, που τον κάνει να πιστεύει πως «από’ να τίποτε γίνεται ο Παράδεισος», τον χτίζουμε με τα χρώματα που ανακαλύπτουμε στις εξοχές της ανοιχτής καρδιάς, όπου ο αθώος ουρανός γαληνεύει, κι όπου η κάθε στιγμή μοιάζει μ’ έναν πίνακα που αλλάζει χρώμα. Και, τότε, ακούγονται βαθιά τα βήματα του χρόνου, όπου κατοικούν τα μυθικά εκείνα πλάσματα που κρατούν στην αγκαλιά την αθωότητα ενός άλλου κόσμου, όπου κάνουμε ορατό το αόρατο, όπου αποκαλύπτουμε το απόκρυφο μυστήριο των κοινών πραγμάτων και ξεχωρίζουμε το ιδανικό απ’ το πραγματικό. Ο ζωγράφος Βασίλης Καποδίστριας παίζει τα χρώματα με τα δάχτυλά του, κάθε στιγμή που ζωγραφίζει με κείνον τον ιερό κόπο, πάνω στα χνάρια του αγνώστου.

          Κοιτάζοντας τους πίνακές του διαπιστώνεις ότι ο Βασίλης Καποδίστριας προσπαθεί ν’ αποδείξει ότι το χρώμα, συνδυαζόμενο στα φανταστικά τοπία, κατανεμημένα πάνω στον πίνακα με κατάλληλα υπολογισμένο ρυθμό, μπορεί να εκφράσει όλων των ειδών ιδέες και συναισθήματα. Το χρώμα, πιστεύει, είναι η βάση ολόκληρου του έργου του. Σκοπός του ζωγράφου είναι να το απελευθερώσει ολοκληρωτικά, διότι του αποδίδει μία ουσιαστικά βαθύτερη αξία. Με τον τρόπο αυτό, κάθε χρώμα περιέχει μέσα του μία ψυχική σημασία: το κίτρινο, ας πούμε, εκφράζει μία εντελώς γήϊνη έξαρση ενέργειας, ενώ το μπλε θυμίζει την καθαρότητα των βυθών. Κι ο Βασίλης Καποδίστριας ζωγραφίζει τον κόσμο με εκπληκτικό αίσθημα χρώματος και γίνεται η χαρά της φύσης.